Maart 2024, door Liesbeth Meijer (Aeres Hogeschool Dronten) en Diederik Bosscha (Dock20)
Hoe kan een Centre for Teaching and Learning (CTL) er echt zijn voor alle collega’s? Hoe ondersteun je elkaar in de ontwikkeling van je docentschap? Hoe veranker je een CTL tot in de haarvaten van een onderwijsinstelling? Bij Aeres Hogeschool in Dronten begeleidt Dock20 een bijzonder jaartraject waarin een kopgroep van 14 docenten -uit elk van de zeven opleidingsteams een duo- opgeleid wordt om collega’s te ondersteunen om rijker en raker onderwijs te maken: Het CTL-collectief.
Wat eraan voorafging
Onze samenwerking begon twee jaar geleden met een langzame vraag zoals Jolanda Berntsen (Directeur Aeres Hogeschool Dronten) het verwoordde. Een vraag die zich langzaam mocht ontvouwen. Zoals op veel andere scholen laten studenten bij Aeres vaak een consumerende houding zien en is het soms lastig om hen te motiveren. Er is een wens om het onderwijs participatiever in te richten waarbij de student meer ‘aan’ staat en echt eigenaar wordt van het leerproces. En ook om ruimte in het curriculum te creëren waarbinnen de student eigen leervragen mag onderzoeken. Dat vraagt om een bredere kijk op leren en ontwikkelen en op de rollen van de docent. Dat vraagt om kennis over andere methodieken en over een ander ontwerp van (delen van) de opleidingsprogramma’s. Rondom deze vraagstukken heeft Dock20 trainingen en ontwerpsessies verzorgd.
Ondertussen hebben drie docenten het initiatief genomen om samen met ICT-collega’s een CTL op te starten: het kernteam CTL. Zij hebben allen hun sporen verdiend in het onderwijs bij Aeres waardoor collega’s amper een drempel ervaren om hen te benaderen met allerlei onderwijskundige vragen. Al snel konden zij het werk bijna niet meer aan en maakten plannen om het CTL uit te breiden.
Deelnemers vanuit de haarvaten van de hogeschool
Dock20 heeft samen met het kernteam CTL een jaargang ontworpen voor een groep collega’s die alle opleidingen en het onderzoeksteam vertegenwoordigen. Na een grondige selectie hebben 14 collega’s zich aangemeld: een duo per opleidingsteam. Zij vormen binnen de hogeschool de satellieten, met het coördinerende CTL kernteam in het hart. Met elkaar vormen zij het CTL collectief dat bestaat uit ongeveer 20 personen. Belangrijk: naast hun taak binnen het CTL blijft docentschap hun hoofdtaak.
Waarom kiest Aeres voor deze aanpak?
Aeres Hogeschool Dronten is een school in de groene sector. Ze leidt mensen op die in staat zijn bij te dragen aan toekomstbestendige voedselvoorziening. Dat vraagt om het ontwikkelen van een onderwijsklimaat voor groei, waarin iedereen kan gedijen. Het creëren van condities voor groei geldt niet alleen voor studenten, maar ook voor docenten, onderzoekers en ondersteuners. Om dat te faciliteren is het niet genoeg dat er een CTL ‘ergens in de hoek van het gebouw’ zit, maar dat de leden van het CTL integraal onderdeel zijn van het weefsel van de school. Immers, bouwen aan je onderwijs is veel makkelijker met een collega dan met een onbekende van een CTL op afstand. Zo kunnen we met en van elkaar leren, bottom-up vormgeven aan beleidswensen van het management en innovaties snel de school in laten vloeien.
Het CTL heeft al een aantal initiatieven opgepakt. Een voorbeeld is de zogenaamde ‘pitstop’, waarbij een onderwijsmodule door leden van het CTL wordt geanalyseerd en geadviseerd op zaken als constructieve afstemming, studeerbaarheid en uitvoerbaarheid. Een ander voorbeeld is ‘fit voor de klas’, een programma dat bijdraagt aan de professionele ontwikkeling van (beginnend) docenten. In dit programma gaan docenten met elkaar in gesprek over praktische vraagstukken, maar ook over hun professionele identiteit.
Een bijzondere leerreis
In het voorjaar van 2023 startten we met het ontwerp van de leergang vanuit de intentie om een bijzondere leerreis met elkaar te maken. We wilden een hechte leergemeenschap vormen waarbij de deelnemers zich kunnen ontwikkelen op het gebied van het ontwerpen en faciliteren van betekenisvol onderwijs. Om van hieruit een positieve bijdrage te leveren aan het leren binnen opleidingen en de school.
We hanteren de volgende uitgangspunten:
- De hele groep gaat zich gedurende het jaar in de breedte bekwamen in allerlei onderwerpen rond het ontwerpen en faciliteren van betekenisvol onderwijs.
- Deelnemers gaan in duo’s, collega’s uit hun eigen onderwijsteam ondersteunen bij het maken van rijker onderwijs.
- Deelnemers specialiseren zich in een zelfgekozen onderwijskundig thema.
- Het kernteam CTL is ‘spin in het web’ en is verantwoordelijk voor afstemming en coördinatie.
- We komen tijdens schooljaar 23/24 elke maand een dag bij elkaar om van en met elkaar te leren en te bouwen aan onze leergemeenschap. De deelnemers zijn om beurten medeverantwoordelijk voor het voorbereiden en begeleiden van de dag.
Het begin: twee dagen in de natuur
We zijn begonnen met een tweedaagse in september met alle deelnemers. Tijdens deze dagen zijn we met de collega’s een hechte groep geworden die veel motivatie voelt om met elkaar een bijzondere leerreis vorm te geven. Tevens zijn hier de expert-duo’s gevormd en de onderwijskundige onderwerpen gekozen die actueel zijn voor Aeres.
Leren binnen én buiten de school
Inmiddels hebben we 6 studiedagen achter de rug, waaronder een ‘buitendag’. Tijdens de buitendag hebben we drie andere hogescholen bezocht om van hen te leren en om inspiratie op te doen voor Aeres Hogeschool Dronten.
Tijdens de studiedagen ondergaan we steeds een workshop die ontworpen is door een expert-duo over wat zij hebben geleerd over hun onderwerp. Voorbeelden van onderwerpen die deelnemers hebben gekozen zijn: samenwerkend leren, activerende didactiek, breinleren, leren met partners uit het werkveld en het leren van professionals.
Tevens verdiepen we ons steeds in een andere casus, aangedragen door docenten van de hogeschool. Die cases gaan bijvoorbeeld over: mindset van studenten, ontwerp van een module, werkmotivatie van docenten, een moeilijk te hanteren klas, het activeren van studenten, etc.
En heel belangrijk: we voeren met elkaar continu het gesprek over vragen die gaan over het CTL en de rol van de deelnemers daarin. De aanpak waarvoor wij hebben gekozen bestaat nog niet en dus ontdekken we gaandeweg hoe we dit het beste kunnen vormgeven in de praktijk van alledag. In die gesprekken merken we dat het voor sommigen best spannend is om collega’s te gaan adviseren. Ook zijn er vragen over het faciliteren van de nieuwe taak, urenplaatjes, mandaat, afstemming, deskundigheidsontwikkeling, etc.
De afronding: een kennisfestival voor de hele hogeschool
Er komen nog een aantal studiedagen met het team en dan ronden we de jaargang in juni 2024 af met een kennisfestival voor alle collega’s van Aeres Hogeschool Dronten. De dag wordt voorbereid door de deelnemers. Het doel van deze dag is dat het CTL collectief zichzelf presenteert aan alle collega’s van de hogeschool en dat zij de kennis die zij hebben opgedaan over de zeven expertisegebieden gaan delen. Een spannend moment voor de deelnemers van de jaargang en ook voor de rest van de organisatie, want vanaf dat moment begint het avontuur pas echt en gaan ze met hun nieuwe taak aan de slag.
De toekomst
Met de leergang heeft het CTL een stevige, hechte basis gelegd voor het ontwikkelen van Aeres Hogeschool Dronten als lerende organisatie. In het komende studiejaar gaan we aan de slag met onze nieuwe taak en onderzoeken we met elkaar wat het beste werkt in de praktijk van de school. Het plan is om in ieder onderwijsteam een CTL-deelgroep te vestigen die docenten en studieleiders ondersteunt bij onder meer didactische en curriculum vraagstukken. Ook ondersteunt de groep bij implementatie van het beleid over leren en opleiden. Het CTL kernteam verbindt: ze adviseert het management van de faculteit, zet de lijnen uit en draagt zorg voor uitwisseling van kennis en ervaringen tussen de onderwijsteams.
Zo dragen wij positief en duurzaam bij aan het leren binnen onze opleidingen en de school.