Tijdens een tweedaagse training over spelen in het onderwijs gaven we de groep een opdracht die simpel leek, maar bij velen iets losmaakte:
“Ga naar buiten en speel met een onbekende.”
De reacties spraken boekdelen.
Gelach, ongeloof, ongemak. Sommigen bleven even staan dralen bij de deur — “moet dit echt?”
Toch gingen ze, met lichte schroom, het landgoed op.
Twintig minuten later kwam iedereen terug met stralende gezichten. Ze hadden iets overwonnen: het aanspreken van een vreemde, het toestaan van speelsheid, het loslaten van controle.
Een deelnemer vertelde hoe hij een tuinman had aangesproken die bezig was met een bladblazer. Hij stelde voor om samen een stok op hun vingers te balanceren — wie hem het langst in de lucht kon houden. De tuinman sputterde tegen: “Ik heb geen tijd.” Maar hij deed mee. En even later schaterden ze allebei van het lachen.
Toen we terug waren in de zaal en uit het raam keken, zagen we iets bijzonders:drie andere tuinmannen waren buiten hetzelfde aan het doen — de stok balancerend op hun vingers.
Spelen bleek besmettelijk.
Dat moment raakte aan het hart van het derde principe van Gathering Design: Intentional Friction.
Betekenisvolle wrijving voedt groei
Intentional Friction gaat over het bewust inbouwen van spanning in een leerproces — niet als test, maar als uitnodiging tot groei, verbinding en transformatie.
Zoals in de Hero’s Journey ontstaat echte ontwikkeling niet ondanks, maar dankzij de uitdaging: wanneer we iets moeilijks aangaan, samen, met zorg en bedoeling
Wrijving maakt zichtbaar wat er anders onder de oppervlakte blijft: wat iemand nog te leren heeft, waar samenwerking stroef loopt, of waar juist ieders kracht naar voren komt.
Het is de vonk die inzicht en energie wekt — mits ze goed ontworpen is.
Veilig genoeg om spannend te zijn
Frictie werkt alleen wanneer ze gedragen wordt. Het vraagt om een bedding van vertrouwen en zorg. Veilig genoeg om spannend te mogen zijn.
Daarom is consent essentieel. Wrijving mag nooit worden opgelegd. Deelnemers moeten kunnen kiezen of en hoe ze instappen in een ervaring. Een echte opt-in creëert veiligheid, een gevoel van eigenaarschap en nieuwsgierigheid.
Intentional Friction vraagt dus om inlevingsvermogen: Wat is voor deze groep nét spannend genoeg? Waar ligt de grens tussen stretch en shock?
Soms kun je deelnemers diep het onbekende in sturen — een project laten falen, zoals bij de Kaalspilot, the project designed to fail. Soms is een kleine stretch genoeg — iemand vragen om een rol te pakken die ze nog nooit hebben vervuld, of een creatieve oefening doen die aanvankelijk wat ongemak oproept.
De kunst van de spanningsboog
Als facilitator of ontwerper draag je de verantwoordelijkheid om die spanningsboog zorgvuldig te bouwen — van voorbereiding, via de ervaring zelf, tot herstel en reflectie erna.
Je kunt Intentional Friction bewust inbouwen in je programma of leeromgeving, bijvoorbeeld door:
Tijdsdruk als katalysator: een ‘pressure cooker’ van tien minuten waarin teams moeten leveren wat ze normaal in twee uur doen. Die druk brengt focus, energie en samenwerking tot leven.
Creatieve spanning: een vorm als Beeldenstorm, waarin deelnemers iets moeten uitbeelden — vaak spannend, maar verrassend bevrijdend zodra ze erin stappen.
Echte contexten: zoals studenten die één dag de kantine overnemen, zonder voorkennis. Ze falen, ontdekken, reflecteren — en formuleren zo hun call to learn.
Reflectie en herstel: ruimte om na te gaan wat goed ging, wat niet, en wat geleerd is. Zonder die stap blijft de wrijving scherp in plaats van voedend.
Tegengeluid uitnodigen: zoals in Deep Democracy, waarin je actief luistert naar tegenpolen — groei en vergroening, ja en nee — om tot echte doorbraken te komen.
Ongemak als brandstof
Intentional Friction is geen test, maar een geschenk: een zorgvuldig ontworpen ervaring die spanning gebruikt als bron van inzicht.
Wanneer mensen zich uitgedaagd én gedragen voelen, ontstaat er levendigheid. Falen wordt leren, spanning wordt energie, verschil wordt verbinding.
20 november 2025 – Tomer Kedar en Diederik Bosscha